Historie – Heemkundige Kring De Vlierbes

Toen het gemeentebestuur in het najaar van 1978 een informatieve vergadering belegde en de stichting van een heemkundige kring in Beerse en Vlimmeren voorstelde, was er een ruime belangstelling. Hektor Jansen van Beerse werd voorzitter en Jan Oostvogels van Vlimmeren ondervoorzitter. Met de beginletters van beide gemeenten werd de naam van de kring gevormd: De Vlierbes. De vrucht van de vlierstruik, die je vroeger overal aan de huizen kon vinden, was tevens het symbool van de liefde voor het heem. Tot de eerste doelstellingen behoorden de publicatie van een jaarboek en op langere termijn de inrichting van een museum en de restauratie van de eeuwenoude St.-Corneliuskapel.

In 1979 kwam het eerste jaarboek op de markt. Vooral de ereschoolhoofden Jos Geerts, Hektor Jansen en Henri De Jongh stonden in Beerse borg voor de publicatie van historische en heemkundige bijdragen; Vlimmeren kwam even ruim aan bod met artikels van Jan Oostvogels en Florent Bosch. Na twee jaar was de kring al duidelijk volwassen. De Vlierbes had niets onverlet gelaten om in Beerse en Vlimmeren bekendheid te verwerven: gratis voordrachten, geregelde uitstappen, een driemaandelijks contactblad en een jaarboek in een oplage van 700 exemplaren. Een sterk geëngageerd bestuur met Jan Oostvogels als voorzitter, Leo Dignef als ondervoorzitter, Jos Helsen als secretaris en Jef Bolckmans als penningmeester toonde zich niet alleen bereid om de volgende 15 jaar nieuwe activiteiten te ontwikkelen, maar stond ook open voor al wie zich voor heemkunde interesseerde: wie er wat voor voelde, mocht de maandelijkse bestuursvergaderingen bijwonen.

In 1983 telde De Vlierbes 17 bestuursleden. Met zo’n team waren we in staat om het eerste lustrum te vieren met een grootse tentoonstelling in de gemeentelijke feestzaal. Het bestuur breidde zich de volgende jaren nog uit tot 24 in 1987 en tot meer dan 30 vanaf 1992. Arbeidsintensieve projecten konden nu uitgewerkt worden door diverse werkgroepen, steeds ondersteund door het voltallig bestuur:

de heroprichting van kerststallen in Beerse en Vlimmeren;
het uitdelen van peperkoek aan de oudejaarszangertjes op het Kerkplein, in 1983 gestart met een opname van hun liedjes;
een tentoonstellingskast in het gemeentehuis voor halfjaarlijkse thematentoonstellingen sinds 1983;
een jaarlijkse tentoonstelling bij de publicatie van het jaarboek in oktober;
de organisatie van cursussen familiekunde en oud schrift in 1983, 1988 en 1995;
de samenstelling van een verzameling schilderijen met heemkundige onderwerpen in 1984 en de organisatie van een heemkundige fotowedstrijd in 1985;
de publicatie van heemkundige kalenders in 1985, 1986 en 1987;
de jaarlijkse organisatie van een Sint-Hubertusviering sinds 1986;
de lancering van een streekdrank, ”Beers Vlierke”, in 1987;
de redding van een “dobbelewitjeskraam” in 1987;
de oprichting van een monument voor de steenbewerkers van Beerse in 1987;
de redding van een deel van een droogloods van een steenbakkerij in 1989;
deelname aan de Open-Monumentendag sinds 1989;
publicatie van “Het Volks- en Kinderlied in Beerse en Vlimmeren” in 1989;
een jaarlijkse “Kempentocht” naar heemkundige bezienswaardigheden in eigen streek sinds 1990;
publicatie van het “Fotoboek Beerse-Vlimmeren” met 440 blz. en 964 foto’s in 1991;
de organisatie van ontmoetingsdagen voor familiegeschiedenis sinds 1992 en maandelijkse werkvergaderingen over dit thema sinds 1994;
de uitwerking van een reizende tentoonstelling van bedevaartvaantjes in 1992;
de organisatie van de tweedaagse Landdag van het Verbond voor Heemkunde met als thema “Het Gildenwezen in het oude Hertogdom Brabant” in 1993;
de organisatie van maandelijkse openarchiefavonden sinds 1993;
de aanstelling en viering van erebestuursleden, die met hun leeftijd plus het aantal jaren deelname aan het bestuur het getal 80 bereiken;
de inrichting van het gerenoveerde koetshuis van Tempelhof met een tentoonstelling over steenbakkerijen en met een museumcafé in 1994;
de organisatie van kunst- en antiekkeuringen “Kunst of nep” in 1995, 1996 en 1998;
de toekenning van hoevenamen aan 40 boerderijen in Beerse in samenwerking met de Landelijke Gilde in 1996;
de uitwerking van een reizende tentoonstelling van menukaarten van Karel Van Nyen in 1997;
de publicatie van een register van persoonsnamen en van Vlierbesbijdragen, aangevuld met een inventaris van de archieven van Beerse in het Rijksarchief Antwerpen in 1998;
de oprichting van een werkgroep boekbinderij in 1999;
een uitwisselingsproject met het Taxandriamuseum in Turnhout: onze kleding- en textielcollectie was te gast in Turnhout in 1999 en de Turnhoutse mannekensbladen kwamen naar Beerse in 2001. De Vlierbes verzorgde zelfs een gasttentoonstelling in Hammelburg (D): “Kempener Kleidung von der Wiege bis ins Grab” in 2001;
de deelname aan de Museumavonden in de Vlaamse musea; Heemkundig Museum Tempelhof gaf de start aan dit Nocturneproject in november 2000;
de deelname aan Erfgoeddag sinds 2002;
de organisatie van maandelijkse openarchiefmiddagen sinds 2007, ter aanvulling van de openarchiefavonden;
de deelname aan de jaarlijkse Heemkundedagen van Heemkunde Gouw Antwerpen sinds 2009;
de verwerving van de titel ‘actief heemmuseum’ van Heemkunde Gouw Antwerpen in 2009;
de deelname aan de activiteiten van de Erfgoedcel Noorderkempen sinds 2009;
de uitwerking van een fietszoektocht van 33 km over vervoer in Beerse en Vlimmeren onder te titel ‘Te land, te water en in de lucht’ in 2010;
de inventarisatie van het museumbezit en de ontsluiting ervan op de erfgoedbank van Erfgoedcel Noorderkempen sinds 2010;
de organisatie van een ‘Retrospectieve architect René Van Steenbergen (1911-1995)’ met een tentoonstelling, een fiets- en autotocht en de uitgave van een brochure in 2011;
het inventariseren van het archief van De Vlierbes in ons documentatiecentrum sinds 2011;
de verwerving van de titel ‘actief documentatiecentrum’ van Heemkunde Gouw Antwerpen in 2012;
de uitwerking van een reizende tentoonstelling met 13 banners over ‘Post van het Front in 1914-1918’ in 2013;
het digitaliseren van het oude gemeentearchief uit het Rijksarchief in Beveren van 2010 tot 2014;
het digitaliseren van de bevolkingsregisters van Beerse van 1847 tot 1910 in 2015.

Ook de langetermijnprojecten die bij de stichting in 1978 al ter sprake kwamen, kenden een succesvol resultaat. In 1987 werd heemkundig museum Tempelhof geopend. De basis daarvan bestond in de collectie menu’s, bedevaartvaantjes, bidprentjes, oorlogsgeld, ex-librissen en andere documenten van de eerste heemkundige van Beerse, Karel Van Nyen (1864-1951). Daarnaast werden nog zaaltjes met kerkschatten en devotionalia, kleding, landbouwalaam en ambachten, werktuigen en producten van de steenbakkerijen en een klaslokaaltje ingericht.

Om de twee jaar werden enkele zaaltjes grondig vernieuwd, zodat ook de bezoekers van Beerse en Vlimmeren geregeld met een opgefrist museum geconfronteerd werden. Ook de uitbreiding met het koetshuis in 1994 schiep nieuwe mogelijkheden, o.a. voor de ontvangst van bezoekers in een gezellig museumcafé. De restauratie van de Sint-Corneliuskapel kwam pas op gang, toen De Vlierbes de eerste Open-Monumentendag van Beerse in 1989 herdoopte tot “openkrottendag”. Eindelijk schoot het gemeentebestuur in actie en met de hulp van de Koning Boudewijnstichting kon het project in 1992 tot een goed einde gebracht worden. Voor de restauratie van het meubilair van de kapel zorgde De Vlierbes: een deelname aan de Wies Andersenshow bij VTM en een fondsenwerving in Beerse brachten meer dan één miljoen frank op.

De Vlierbes is op de dag van vandaag een flink uit de kluiten gewassen vereniging geworden. De jaarboeken, die met de jaren dikker geworden zijn (van 120 tot 300 bladzijden), worden sinds 1992 gedrukt in een oplage van minstens 900 exemplaren. De eerste 37 jaarboeken vertegenwoordigen al meer dan 8 000 bladzijden heemkunde over Beerse en Vlimmeren, verdeeld over 332 bijdragen. Voor het jaarlijkse lidgeld krijgen onze leden niet alleen hun jaarboek, maar ook gratis toegang tot alle Vlierbesmanifestaties in Beerse en Vlimmeren en een driemaandelijks contactblad.

Het recept voor dit succes? Heemkunde gericht op de hele bevolking, gemotiveerde bestuursleden, geholpen door enthousiaste bestuursmedewerkers en nu en dan een borrel “Beers Vlierke”!

Leo Dignef