Op vraag van Willy Schalk heeft Frans Horsten samen met hem het boek De Koloniën van Weldadigheid in de Noorderkempen geschreven. Het kijk- en leesboek focust op de drie landbouwkolonies die in de negentiende eeuw zijn opgericht in Hoogstraten, Wortel en Merksplas. Het boek vormt een nuttige aanvulling op de talrijke publicaties die daarover in het verleden al verschenen zijn.
Over de kolonies in de Noorderkempen is inderdaad al veel gezegd en geschreven. “Dat was ook mijn gedacht, toen Willy voorstelde om het boek te schrijven”, zegt Frans Horsten. “Ik nam een aantal bestaande boeken door en stelde vast dat in geen van die uitgaven uitgebreid aandacht werd geschonken aan de reden waarom Johannes van den Bosch in 1822 voor de regio Hoogstraten koos om er een landbouwkolonie te stichten. Nergens werd ook melding gemaakt van het belang van het voormalige kasteel van de graven en hertogen van Hoogstraten bij het ontstaan en het bestuurlijk beheer van Wortelen Merksplas-Kolonie.”
“Zowel in Wortel als in Merksplas verzette het gemeentebestuur zich tegen de aankoop van hun gronden. In Wortel was er in 1821 zelfs een feitelijke onteigening nodig, zodat de Maatschappij van Weldadigheid er 303 hectaren grond kon verwerven. Ook de onlusten bij de Belgische onafhankelijkheid en het feit dat de kolonies daarna eigendom bleven van de koning van Nederland, komen in het boek aan bod. Net zoals het lot van de laatste gezinnen die in 1847 de kolonie moesten verlaten na het faillissement van de Maatschappij. Het gemeentebestuur en enkele notabelen van Wortel zorgden voor nieuwe huisvesting.”
Zwakzinnigen
Het boek gaat chronologisch verder tot aan de afschaffing van de wet op de landloperij in 1993 en het verzet van de plaatselijke bevolking tegen een mogelijke verkoop van de kolonies in Merksplas en Wortel. “Er is ook aandacht voor de architect-urbanist Victor Besme, die in de tweede helft van de negentiende eeuw de plannen heeft ontworpen voor de nieuwe kolonies. Overigens verbleven in Wortel en Merksplas niet enkel landlopers. Er was een periode dat er ook zwakzinnigen, joden of Russische soldaten verbleven”, aldus Frans Horsten. Een rijke geschiedenis dus, die in dit boek opnieuw tot leven komt.
De koloniën van Weldadigheid in de Noorderkempen is een uitgave van de Hoogstraatse Pers en telt 112 bladzijden en 70 illustraties. Het boek kost 20 euro en is te koop bij Visit Hoogstraten, het Stedelijk Museum en de Standaard Boekhandel in Hoogstraten.
bron: GvA, 22 december 2022