Op zondag 31 oktober genoten een tiental natuurliefhebbers van een door De Vlierbes georganiseerde geleide wandeling in het natuurdomein Eksterheide, onder leiding van de ervaren natuurgids Bart Royens. De voorbije jaren onderging dit bekende domein een grondige gedaanteverandering. Een aantal ingrijpende inrichtingswerken zullen het gebied nog fraaier en gevarieerder maken. De talrijke bezoekers en de natuur zullen er wel bij varen.
De Eksterheide ligt grotendeels in een Europees Habitatrichtlijngebied. Dat betekent dat een aantal soorten dieren en planten hier extra bescherming genieten. Daarvoor creëert het Vlaamse Agentschap Natuur & Bos nieuwe kansen en maakt het de leefgebieden voor deze specifieke soorten nog beter.
In 2009 werd het voormalige vliegveld afgebroken. Sindsdien wordt het oorspronkelijke duinen- en heidelandschap stap voor stap hersteld. Al sinds 2016 worden de eentonige productiebossen geleidelijk aan omgevormd tot meer inheemse bossen. Met succes, want bedreigde diersoorten als de rugstreeppad, nachtzwaluw, boomleeuwerik en wespendief voelen zich hier opnieuw thuis.
Europese Natuur
In uitvoering van het goedgekeurde natuurbeheerplan schakelt het Agentschap nu een versnelling hoger om op die manier nog heel wat extra waardevolle ‘Europese natuur’ bij te creëren. Rondom het vroegere vliegveld liggen landduinen van middeleeuwse oorsprong. In het begin van de 20ste eeuw werden die duinen echter beplant met naaldhout om als productiebos te dienen. Dit oude duinlandschap wordt nu opnieuw open gemaakt.
Samen met het vroegere vliegveld zal het een grote open kern vormen midden in het natuurgebied. Zo ontstaat een mozaïek van landduinen, droge heide, solitaire dennen, kleine boomgroepjes en schrale graslanden. De productiebossen verdwijnen hier dus: het stam- en takhout wordt afgevoerd, het onderhout wordt fijngemalen, de boomstronken worden uitgetrokken en de strooisellaag wordt afgeschraapt tot op de minerale bodem. Zo kunnen opnieuw de zandige open landduinen van weleer ontstaan.
Om de ontwikkeling van de plantengroei zo gunstig mogelijk te laten verlopen, wordt de bodemverzuring aangepakt door kalk en steenmeel uit te strooien. De bodem was hier erg verzuurd door een jarenlange te zware depositie van zwavel en stikstof. Op percelen waar men de heide weer wil herstellen, wordt ook heidemaaisel uitgespreid. Enkele kleine waterpartijen, een restant van de vroegere blusgracht langs het vliegveld, worden tot mooie vennetjes herwerkt, zodat ze aantrekkelijk worden voor libellen en amfibieën. Op beperkte schaal wordt ook de natte heide hersteld.
De diepe grachten, die voor ontwatering zorgden, worden opgevuld. In de brede corridor die de heide in het noorden van de Eksterheide (nabij het kanaal) zal verbinden met het centrale heide- en duinenlandschap, herstelt men de natte heide en droge struikheide.
Nieuw bos
Het herstellen van het heide- en duinenlandschap zal worden voorafgegaan door het kappen van zestien hectare naaldhout, het voormalige productiebos. Deze werken worden uitgevoerd door een erkende bosexploitant, waarna het hout zo duurzaam mogelijk verwerkt wordt. Een gelijkaardige oppervlakte aan cultuurgronden (voormalig akker- en grasland) zal worden aangeplant met nieuwe bomen. Het nieuwe bos zal bestaan uit een variatie van verschillende inheemse bomen en struiken. Zo werkt men aan een ecologisch waardevol en landschappelijk erg aantrekkelijk loofbos, dat ook robuust genoeg zal zijn om de uitdaging van de klimaatverandering het hoofd te bieden.
Niet alle graslanden en akkers zullen met bos beplant worden: er is ook ruimte voor een natuurakker. Die zal zich verder ontwikkelen met tal van akker(on)kruiden en een kruidenrijk grasland. Op die manier creëert men aantrekkelijke leefgebieden voor veel insecten en vogels. Om ook onze grootste inheemse watersalamander, de Europees beschermde kamsalamander, een duwtje in de rug te geven, worden nog drie extra amfibieënpoelen gegraven.
Nieuwe wandelpaden
In het noordelijke deel van de Eksterheide ligt een netwerk van halfverharde boswegen, die bosexploitatie mogelijk moeten maken. Eén van deze wegen belemmert nu de vrije afstroming van het regenwater naar de laagstgelegen delen van het natuurgebied het Ekstergoor. Deze onnatuurlijke dijk zal daarom worden afgegraven.
Omdat ook in de toekomst nog vervoer van hout mogelijk moet blijven, wordt een bestaande zandweg deels verhard. Ook het netwerk aan wandelpaden zal worden aangepast, zodat wandelaars van het centrale duinen- en heidelandschap kunnen genieten zonder het te betreden. Er komt ook een extra wandelpad langs en door de nieuw aangeplante bossen.
Het open duinen- en heidegebied in het hart van de Eksterheide zal volledig worden omheind met een schapenraster: Kempische heideschapen zullen helpen bij het openhouden van dit landschap. Een nieuwe kijktoren (5,4 meter hoog) naast het vroegere vliegveld zal borg staan voor een panoramisch uitzicht over de herstelde natuur!
De eerste fase van de werken, het kappen van het naaldhout op de landduinen, is intussen achter de rug. Het voorbije jaar en dit jaar volgen de andere werken. Een juiste planning is moeilijk te geven aangezien veel afhangt van de weersomstandigheden. De hinder voor de wandelaars wordt alleszins zo klein mogelijk gehouden en zij blijven altijd welkom in het domein! Het wandelpadennetwerk wordt wel aangepast, met hier en daar tijdelijke omleidingen, zodat de werken veilig kunnen verlopen.
Meer informatie is te vinden op www.natuurenbos.be/eksterheide