Zo voormoeder, zo dochter – Heemkundige Kring De Vlierbes

Wie zijn stamboom opstelt langs de moederlijke lijn, komt vaak verrassende dingen over zichzelf aan de weet. Op 2 maart 2020 werd het startschot gegeven van ‘MamaMito’, een nieuw burgerwetenschappelijk project. Het doel is dat zoveel mogelijk Vlamingen hun moederlijke stamlijn opstellen en kennismaken met hun ‘voormoeders’. Deze informatie is van belang voor verder biologisch en genetisch onderzoek. Het project wordt geleid door Histories vzw en de KU Leuven, in samenwerking met de VUB, meemoo (Vlaams Instituut voor het Archief) en Familiekunde Vlaanderen.

In de eerste helft van de 18de eeuw werd, ergens in het Waasland, Elizabeth Rottier geboren. Zij zou de moeder worden van Maria Theresia De Paepe (°1766), die weer moeder zou worden van Isabella Theresia Lossie (°1801), die moeder zou worden van Virginia Vergauwen (°1829), die moeder zou worden van Maria Syllivie Schuddings (°1869), die moeder zou worden van Magdalena Elisa Kint (°1908), die moeder zou worden van Maria Augusta Wageman (°1934), die uiteindelijk mijn moeder zou worden. Dat mijn bet-bet-bet-betovergrootmoeder Elizabeth Rottier heette, weet ik pas sinds twee dagen. Ook de namen van mijn andere betovergrootmoeders zijn nieuw voor mij: van mijn moeder en grootmoeder had ik slechts de naam van mijn overgrootmoeder te horen gekregen, zij met die wonderlijke voornaam, Syllivie.

De verse kennis over mijn voormoederlijke lijn dank ik aan mijn deelname aan MamaMito, een nieuw burgerwetenschappelijk project van de KU Leuven, VUB en Histories vzw, dat mensen ertoe wil aansporen hun voorgeslacht in kaart te brengen. Niet in vaderlijke lijn, zoals gebruikelijk, maar langs moederskant. “We hopen op zoveel mogelijk deelnemers”, zegt bezieler Maarten Larmuseau. “Alleen dan kunnen we de kaart leggen van hoe families in Vlaanderen in vrouwelijke lijn met elkaar verwant zijn.” Hij is verrast dat ik zo diep in mijn voorgeslacht ben kunnen duiken. Waarschijnlijk heeft het ermee te maken dat de meeste van mijn voormoeders in Zeeuws-Vlaanderen woonden, waar de digitalisering van burgerlijke archieven en doopregisters vooroploopt op die langs deze kant van de landsgrens en er voor amateur-genealogen dus meer informatie te rapen is.

Larmuseaus team aan de KU Leuven kreeg bekendheid door uit te zoeken hoeveel koekoekskinderen er door de eeuwen heen in Vlaamse gezinnen werden geboren. Dat deed het door stambomen in de mannelijke lijn te combineren met genetische analyse van DNA-variaties op het Y-chromosoom, dat enkel van vader op zoon wordt doorgegeven. Dat zou je met moederlijke stambomen ook kunnen doen, zegt Larmuseau, door ze te checken op hiaten in de overdracht van specifieke DNA-variaties uit de mitochondriën, de energiefabriekjes van onze cellen die enkel van moeder op kind worden doorgegeven. Maar hij verwacht niet dat dat veel onregelmatigheden zou opleveren, want koekoekskinderen zijn vooral een probleem van mannen, die vóór de tijd van de vaderschapstest nooit honderd procent zeker van hun vaderschap konden zijn. Moeders hoefden hun eigen moederschap daarentegen nooit in vraag te stellen: het kind kwam immers uit hun buik. “’Mater semper certa est, pater numquam’, zeiden de Romeinen daar al over”, zegt Larmuseau: wie iemands moeder is, weten we altijd zeker, wie de vader is, nooit.

Wat in moederlijke lijn eventueel wel aan het licht zou kunnen komen, zijn ondergeschoven kinderen of verdoken adopties. Maar Larmuseau verwacht niet dat het storm zal lopen. “Dat een schijnzwangerschap werd voorgewend om vervolgens andermans boreling in het gezin op te nemen, gebeurde uitzonderlijk wel eens in hoog-adellijke families met vruchtbaarheidsproblemen. Bij de gewone bevolking speelde dat niet zo. Behalve dienstbaar zijn aan de wetenschap moet het MamaMito-project mensen ook gewoon kennis doen maken met hun ‘voormoeders’”, zegt Larmuseau. “Stambomen worden nog altijd gezien als een mannenzaak: het woord ‘voormoeder’ werd pas eind vorig jaar voor het eerst in Van Dale opgenomen.”

Door een stamboom in voormoederlijke lijn op te stellen, wat mannen net zo goed kunnen doen als vrouwen, krijgen de deelnemers een ruimer idee van hun voorgeslacht, zegt Larmuseau. “Ze gaan beseffen dat ze ook verwant zijn met families die niet eenzelfde achternaam dragen. In de moederlijke lijn kun je best verwant zijn met je buurman, al heeft die een heel andere achternaam dan jij.”

Wie aan de slag wil, vindt op de MamaMito-site (www.mamamito.be) behulpzame links naar het Rijksarchief en andere plekken waar geboorte-, huwelijks- en overlijdensaktes zijn gedigitaliseerd. Veel tijd hoeft het niet te kosten: slechts een paar uur zoeken bracht bovengetekende drie eeuwen terug in de tijd. En passant leerde ik dat mijn tot dusver onbekende voormoeders vrijwel allemaal met binnenschippers trouwden net als de mij wel bekende grootmoeder en overgrootmoeder dat na hen zouden doen. Dat mijn voormoeders bijna de helft van de kinderen begroeven die ze baarden en geregeld ook naar een nieuwe kostwinner op zoek moesten, omdat ze jong verweduwd raakten, was wel nieuwe en schokkende info uit de archieven. Maar gelukkig sneuvelden bij al dat leed nooit de dochters die mijn voormoeders zouden worden. (bron: De Standaard, 5 maart 2020)

Internet, onmisbaar voor je familiegeschiedenis

Hieronder vind je een aantal websites die behulpzaam kunnen zijn bij het opstellen van je familiegeschiedenis. Alle vermelde websites zijn gratis raadpleegbaar. Bij de meeste vraagt men wel om zich te registreren, een paswoord te kiezen en in te loggen. Zonder de pretentie te hebben volledig te zijn, verwachten we van jullie nog meer waardevolle bronnen. Intussen wensen we jullie veel succes met je opzoekingen.

Algemeen

De Vlierbes De website van heemkundige kring De Vlierbes, die zich actief inzet voor het behoud van het heemkundig erfgoed in de gemeente Beerse-Vlimmeren.
Familiegeschiedenis Stap na stap ontdek je hier je familieverleden in historische documenten en hedendaagse databanken. Begint met een kleine cursus familiekunde, gevolgd door de bespreking van de diverse bronnen. Zeer leerrijk!
Rijksarchief Miljoenen akten BS en parochieregisters, die in de verschillende depots van het Rijksarchief worden bewaard.
Familysearch Een massa originele foto’s uit wereldwijde archieven. Doorzoek de catalogus met genealogisch materiaal, beschikbaar gesteld door FamilySearch online. Dit is het archief van de mormonen, ook bekend als de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen.
Familienaam Doorzoekt de Belgische gemeenten op jouw familienaam. Let wel: de namen zijn hoofdlettergevoelig.
Geopunt is de centrale toegangspoort tot geografische overheidsinformatie.
Cartesius De mooiste plattegronden, kaarten en luchtfoto’s van België vind je op deze website.
Archiefbank Kempen Archiefbank Kempen bevat een overzicht van de archieven en collecties die worden beheerd door zes gemeentelijke archiefdiensten (Brecht, Geel, Herentals, Lier, Mol en Turnhout) en door een aantal heemkundige kringen uit de Antwerpse Kempen.
Familiekunde Vlaanderen
Geneanet Bewerkte archieven en stambomen. Sommige opzoekingen zijn te betalen (premium).
Bibliotheek van Beerse
Gazet van Antwerpen & Mechelen Leden van een openbare bibliotheek in een gemeente uit de provincie Antwerpen krijgen gratis toegang tot het historisch archief van Gazet van Antwerpen/Gazet van Mechelen. Ontdek hoe de Eerste Wereldoorlog indertijd beleefd werd. Ga op zoek naar het verleden van jouw familie, buurt, vereniging.

Enkele stadsarchieven van de Kempen

Zoek je het een beetje verder?

Tussen Dender en Dijle Bewerkte archieven uit de regio tussen Dender, Schelde en Rupel, Dijle, de stad Brussel en het Pajottenland.
De Ware Vrienden van het Archief Stadsarchief van Mechelen: klik op thuispagina en klik op Mechelen. Daarna heb je de keuze tussen de parochieregisters, burgerlijke stand, bevolking, personendatabank, huizendatabank en andere informatie.
Itineranova De doelstelling van dit Leuvense project bestaat erin de omvangrijkste bron uit het Ancien Régime die in het stadsarchief wordt bewaard, integraal te digitaliseren. Klik op “Bladeren registers” en je de schepenjaren van 1350 tot 1799 te zien.

Of heb je Noord-Brabantse voorouders?

Wiewaswie? WieWasWie bevat digitaal ontsloten historische documenten met persoonsgegevens.
Brabants Historisch Informatie Centrum Het Brabants Historisch Informatie Centrum is hét centrum voor genealogie en geschiedenis in Noord-Brabant.

Gratis software

Aldfaer Aldfaer is een krachtig, gebruikervriendelijk en zeer uitgebreid Nederlandstalig Windows-programma voor het vastleggen van alle stamboomgegevens. Op één overzichtelijk scherm staan de belangrijkste gegevens van de persoon. Dit programma is gratis te downloaden.